Có nên khởi công, động thổ, xây nhà, sửa nhà và cất nóc tháng cô hồn không?

Mỗi khi nhắc đến tháng 7 Âm lịch, nhiều người e ngại, thậm chí không dám khởi công, động thổ, xây nhà, sửa nhà và cất nóc bởi cho rằng đó là tháng cô hồn, ma quỷ lộng hành nên dễ gặp xui xẻo, làm gì cũng không thông.

Để trả lời cho câu hỏi có nên làm lễ khởi công, động thổ, xây nhà, sửa nhà và cất nóc trong tháng 7 Âm lịch không, mời quý vị cùng Kiến trúc VietAS tìm hiểu ngọn nguồn xuất phát của những tục lệ này thông qua ý kiến khách quan của một số nhà nghiên cứu văn hóa có uy tín và các cao tăng.

Cúng cô hồn là gì?

Có lẽ, trong các ngày Lễ Tết truyền thống dân gian Việt Nam, ngoài Tết Nguyên Đán thì tháng Bảy Âm lịch được coi là tháng quan trọng bậc nhất. Bởi đó là tháng mà từ việc nhỏ tới việc lớn như cưới hỏi, khởi công, động thổ, xây nhà, sửa nhà và cất nóc, mua nhà, mua xe… đều không được thực hiện. Tất cả mọi thất bại, tai nạn, xúi quẩy…nếu xảy ra đều được dân gian đổ lỗi cho tháng cô hồn.

Đơn cử như hôm mồng 2/7 Âm lịch vừa rồi, cô em họ của người viết than vãn rằng: "Hôm nay, em phơi một rổ củ hành tăm ở sân mà mải đi chơi đến tối mới về nên trời mưa ướt hết chị ạ. Đúng là tháng cô hồn xui xẻo". Tôi tự hỏi thầm rằng, liệu "các cô hồn" có thể làm cho "trời đổ mưa" và làm cho em họ tôi "mải chơi đến tối" mà quên về nhà cất hành hay không?

Chính vì  tâm lý nặng nề như vậy nên trong tháng Bảy, dân gian thường dành nhiều thời gian để cầu cúng và làm lễ mong các cô hồn, ma quỷ không làm phiền gia đình mình hơn là tập trung vào công việc. Ai không làm lễ được là thấy áy náy, trong lòng không yên. Cúng ở chùa trước rồi sau đó cúng tại gia: Một mâm cỗ mặn dâng ông bà tổ tiên trong nhà và một mâm đặt trước sân nhà, ngoài ngõ hay vỉa hè để cúng "chúng sinh" hay còn gọi là "cúng cô hồn". Sau khi cúng xong, các gia đình mang rắc muối khắp 4 phương 8 hướng ở sân nhà, ngoài ngõ hoặc vỉa hè.

Một mâm cúng cô hồn, cúng chúng sinh (Ảnh: barcodemagazine.vn)

Nguồn gốc của tục cúng cô hồn?

- Dẫn theo Ban Tôn Giáo Chính Phủ Online: Thượng toạ Thích Thanh Duệ, Phó Trưởng ban Nghi lễ Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam cho biết:

Trong dân gian truyền nhau rằng: Từ mùng 2 tháng 7 (Âm lịch), Diêm Vương ra lệnh bắt đầu mở Quỷ Môn Quan để ma quỷ túa ra tứ phương, đến sau 12 giờ đêm ngày 14 tháng 7 thì kết thúc và các ma quỷ phải quay lại địa ngục. Theo câu chuyện truyền miệng ấy mà họ cho rằng tháng Bảy là tháng ma quỷ hành hoành khắp nơi nên làm việc gì cũng không tốt. Nếu kiêng kỵ theo cách này là “phản khoa học”.

Lý giải về lý do dân gian có tục cúng cô hồn, cúng chúng sinh vào dịp này, Thượng tọa Thích Thanh Duệ nói thêm:

“Nguồn gốc sâu xa là do bị ảnh hưởng bởi khái niệm "Tết Quỷ" của Đạo giáo Trung Quốc. Phật giáo không có chủ trương sát sinh hoặc đốt vàng bạc hàng mã để cúng tế quỷ thần. Ngày 15/7 Âm lịch là lễ Vu Lan (báo hiếu cha, mẹ) của Phật giáo và khác hoàn toàn với "Tết Quỷ" của Trung Quốc. Theo tinh thần Phật giáo, tháng Bảy là tháng báo hiếu của những người con đối với ông bà cha mẹ còn sống hoặc đã khuất. Bước vào tháng Bảy thì các chùa thường lập đàn tụng kinh Vu Lan để cầu siêu cho ông bà cha mẹ đã quá vãng, giúp cho họ được siêu thoát”. (Trích dẫn theo btgcp.gov.vn)

- Còn dẫn theo VoV.vn, Thượng tọa Thích Nhật Từ - Ủy viên Hội đồng Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam, Phó Viện trưởng - Tổng thư ký Viện nghiên cứu Phật học Việt Nam cho biết:

“Cúng cô hồn là quan niệm thuộc tín ngưỡng dân gian, dựa một phần vào đạo Phật, nhưng theo một cách sai lầm, cho rằng tháng 7 Âm lịch là tháng cô hồn. Nhiều người vì lo sợ tháng cô hồn xui xẻo mà sa đà vào mê tín dị đoan, trấn an tâm lý bằng cách mua vàng mã về đốt, vừa tốn kém tiền của, vừa gây ô nhiễm môi trường...”

“Những điều không như ý xảy ra mà đổ thừa cho tháng cô hồn là một tà kiến, nhận thức sai, theo quan điểm Phật giáo. Văn hóa Phật giáo không ghi nhận tháng nào là tháng cô hồn. Tất cả mọi người khi chết đều phải tái sinh theo nghiệp. Mỗi người khi còn sống, có đời sống đạo đức, năng động, tích cực… khi chết chẳng cần ai tụng kinh, người đó cũng sẽ được tái sinh ngay lập tức dựa vào nghiệp thiện do chính mình tạo dựng được”.

Trong Phật giáo, ngày 14 và 15 tháng Bảy là ngày mãn hạn của các tu sĩ sau 90 ngày tu tập. Do đó, trong tháng này, Phật giáo khích lệ văn hóa đền ơn và biết ơn, con người làm việc thiện để đền trả 4 trọng ơn trong đời, đó là: Hiếu đạo với chư tăng; hiếu kính với cha mẹ, thầy cô; ơn Tổ quốc; ơn đồng loại, chứ không phải là những kiêng kỵ trong tháng cô hồn.

Đối với các Phật tử tại gia, ngày này được xem như biểu tượng của đạo hiếu. Đạo hiếu phải được áp dụng hàng ngày, hàng giờ nhưng để lấy biểu tượng và cho mọi người nhớ thì Phật giáo Đại thừa nhấn mạnh vào ngày rằm tháng 7. (Trích dẫn theo vov.vn)

Tôn giả Mục Kiền Liên thể hiện lòng hiếu kính với mẹ trong kinh Vu Lan Bồn của đạo Phật (thuvienhoasen.org)

Có nên khởi công, động thổ, xây nhà, sửa nhà và cất nóc tháng cô hồn?

Chính vì quan niệm sai lầm về tháng cô hồn nên nhiều người tránh làm các việc đại sự, chỉ ngoại trừ một số vùng không chịu ảnh hưởng của phong tục, tập quán trên.

Ngoài tâm lý về tháng cô hồn, tháng 7 Âm lịch còn gắn với câu chuyện tình đẫm nước mắt của Ngưu Lang và Chức Nữ. Dân gian cho rằng đây là tháng “ngâu” tháng của sự buồn bã, chia ly và mất mát nên cũng không làm việc lớn.

Xét về mặt khoa học, một số vùng miền kiêng không làm các lễ khởi công, động thổ, xây nhà, sửa nhà và cất nóc trong tháng 7 Âm là có lí do.

Ở một số nước Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam và một phần của Trung Quốc dịp này là bắt đầu mùa mưa bão, đặc biệt ở các vùng duyên hải Việt Nam. Những cơn mưa phùn rả rích, mây mù che phủ bầu trời diễn ra thường xuyên khiến thời tiết ẩm ướt, ảm đạm. Đây là điều kiện không thuận lợi cho các công việc liên quan tới làm nhà cửa và xây dựng các công trình nói chung.

Tuy nhiên, mỗi vùng có điều kiện thời tiết, khí hậu khác nhau nên không thể “vơ đũa cả nắm”, quy chụp tháng 7 Âm lịch không nên khởi công, động thổ, xây nhà, sửa nhà và cất nóc…

Nếu thiên thời - địa lợi - nhân hòa thì không nên trì hoãn công việc

Kết luận

Xây nhà xây cửa là chuyện lớn. Các gia đình phải mất nhiều thời gian, công sức chuẩn bị mới có đủ điều kiện để tiến hành. Do đó, nếu nguồn tài chính cho phép, thời tiết thuận lợi và nhu cầu chỗ ở đang cần thiết thì không có lý gì để trì hoãn. Bởi như các "chuyên gia" đã lý giải, những lo sợ về tháng cô hồn chỉ là “thói quen” và “tâm lý” không hề có cơ sở khoa học.

Nói như nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Nguyễn Hùng Vĩ, Giảng viên ĐHKHXH&NV: 

"Tại sao người phương Tây không kiêng kỵ mà họ vẫn phát triển mạnh mẽ hơn nước ta gấp nhiều lần? Bản thân tôi không kiêng kỵ một điều gì cả".

Chúc quý vị một mùa Vu Lan báo hiếu đầy ý nghĩa và ấm áp tình thương yêu; cũng đừng quên thực hiện các kế hoạch đã vạch sẵn khi thời cơ chín muồi.

- Tổng hợp -