Nghệ thuật kiến trúc Trung Hoa - những điều cần biết

Kiến trúc Trung Hoa được xem là hình ảnh thu nhỏ cho cả một nền văn hóa, lịch sử Trung Quốc và nó cũng thể hiện được những nét đặc trưng, tiêu biểu của khu vực quốc gia. Nghệ thuật kiến trúc Trung Hoa chính là ví dụ nổi bật đại diện cho kiến trúc phương Đông cổ đại, quý vị có thể nhận ra được nét tinh xảo ngay từ các công trình xây dựng có từ thời tiền sử và cả đến ngày nay qua những nội dung mà kientrucvietas.com trình bày ngay sau đây.

Kiến trúc Trung Hoa tinh xảo trong từng chi tiết (Ảnh: P.A.B)

Nghệ thuật kiến trúc Trung Hoa thời sơ khai

Tình thế chiến tranh xâm lược, tranh giành lãnh thổ là nguyên nhân dẫn tới số lượng công trình kiến trúc trong nước còn sót lại khá ít trước thời vua Minh trị vì (1368-1644). Lý do khác đó là các công trình không đủ độ vững chắc do phần lớn nguyên liệu làm từ gỗ. Tuy nhiên, có thể thấy các chậu đồng, cửa hang, lăng mộ và những tấm đá phiến cổ xưa là minh chứng cho sự hưng thịnh của nghệ thuật kiến trúc dưới thời nhà Hán (202 trước Công nguyên đến 220 Công nguyên) và Vạn Lý Trường Thành là công trình vững chắc còn tồn tại đến hôm nay. Sự gia tăng các hoạt động thiên về khảo cổ học dần làm nền cho khối nghệ thuật kiến trúc Trung Hoa kể từ năm 1949 cho đến nay. Ngôi làng từ thời kỳ đồ đá gần Banpo đã được phát hiện trong lần khám phá năm 1952 gần Tây An. Người ta dùng mùn để xây tường nhà với 2 hình dạng tròn và hình chữ nhật. Các công trình xây dựng đều được thi công theo hướng Nam nhằm tránh gió phía Bắc thổi về.

Vạn Lý Trường Thành- công trình biểu tượng của Trung Quốc (Ảnh: holidayphotoweebly)

Thành tố trong kiến trúc xây dựng

Từ thuở sơ khai của thời kỳ đồ đá thì đã hình thành nguyên tắc cơ bản trong nghệ thuật kiến trúc Trung Hoa. Người ta không xây tường ngăn nữa mà chừa khoảng không gian để nâng đỡ mái nhà. Tường nhà thành ra chỉ có mỗi chức năng che chắn bao quanh. Dù nóc nhà theo lối kiến trúc Trung Hoa đã phát triển vào thời nhà Thương (1523 đến 1027 trước Công nguyên) hoặc thời nhà Chu (1027-256 trước Công nguyên) nhưng đặc điểm kiến trúc vẫn chưa được tiết lộ cho đến khi đời nhà Hán kế vị. Dần sau này kiểu kiến trúc nóc nhà Trung Hoa trở nên khác biệt và mang nét đặc trưng riêng: thanh tao, nhã nhặn với phần mái nhô ra hay mái hiên lộn ngược lên trên.

Mái nhà nhô ra và cong lên tạo nét riêng, khó hòa lẫn vào bất kì lối kiến trúc nào (Ảnh: Internet)

Kiến trúc mặt sàn tầng trệt

Đặc trưng kiến trúc mặt sàn tầng trệt có cơ hội phát triển dưới triều đại nhà Hán và giữ nguyên hiện trạng lối kiến trúc ấy xuyên suốt qua nhiều thế kỷ cũng như ứng dụng kiểu mặt sàn tầng trệt vào các cung điện, chùa chiền ở cả Trung Hoa và Nhật Bản. Được bao bọc bởi tường chắn, công trình phức hợp được xây dựng quanh trục giữa và có cổng chào ở lối vào. Nằm phía sau đó là hành lang chung và nhiều khu vực riêng tư kín đáo. Mỗi đơn vị nhà được thiết kế thêm sân nhà cùng một khu vườn đi kèm. Dựa trên kiến trúc vườn thượng uyển, những khu vườn nhà ở sớm trở thành yếu tố đặc trưng riêng biệt của hình thức nghệ thuật và lối kiến trúc phức hợp bao quanh. Khu thượng uyển được bày trí trong sơ đồ rõ ràng với khu nghỉ ngơi, phần hiên che dôi ra ngoài, ao nước.

Một vườn thượng uyển thường thấy ((Ảnh: P.A.B)

Đền Trung Hoa

Vào những thế kỷ đầu Công nguyên, sự gia nhập của Phật giáo vào Trung Hoa không để lại ảnh hưởng mạnh mẽ cho phong cách nghệ thuật kiến trúc Trung Hoa. Dù rằng số lượng công trình được xây dựng đáng kể nhưng đền chùa vẫn tiếp tục xây dựng theo phong cách truyền thống tự nhiên. Kiểu công trình Phật giáo đặc trưng được nhắc tới sau đây là chùa chiền, xuất nguồn từ đại bảo tháp Ấn Độ. Khá nhiều công trình chùa chiền xây từ thế kỷ VI vẫn còn tồn tại đến giờ. Dưới thời nhà Đường (618-906) chùa chiền có hình dạng đơn giản, cấu trúc hình vuông, sau đó được cải biến công phu, trau chuốt tỉ mỉ cả về hình dạng lẫn trang trí.

Ở thế kỷ XI, loại chùa chiền đặc trưng được dựng lên tại khu vực lãnh thổ nhà Liêu. Được xây với 3 tầng khác nhau bao gồm phần chân, phần thân và phần đỉnh chóp, công trình nhà chùa được bao phủ bởi hình chóp. Bản thiết kế gồm tám cạnh, do ảnh hưởng từ Phật giáo Mật tông mà sơ đồ vũ trụ học là tám điểm chứ không là bốn. Và chùa Trắng ở Chengde là một trong những kiến trúc nhà Liêu nổi tiếng.

Tượng phật nổi tiếng ở Chengdu (Ảnh: P.A.B)

Kiến trúc khởi sắc từ vương triều nhà Đường trở về sau

Nghệ thuật kiến trúc Trung Hoa vẫn lưu giữ những đặc điểm cơ bản đã phát triển từ thời nhà Hán trong xuyên suốt đời nhà Đường mặc dù đã xuất hiện các kĩ thuật tân thời và xu hướng trang hoàng bằng những vật dụng xa xỉ. Dù cho công trình xây dựng làm từ gỗ không tồn tại lâu nhưng trong ý niệm con người vẫn còn sự hiện hữu của chúng, đặc biệt là nhóm nghệ nhân dưới thời nhà Đường.

Những công trình ảnh hưởng bởi kiến trúc Trung Hoa hiện còn tồn tại ở Nhật đã cho thấy sự tiến triển của kĩ xảo trong việc xây dựng các tòa nhà Trung Quốc, điển hình là tu viện Horyuji vào thế kỉ VII và tu viện Toshodai-ji vào thế kỷ VIII. Còn lâu đài hoàng gia ở Namjing- thủ phủ của thời nhà Minh đến năm 1421 thì sót lại không nhiều những điểm kiến trúc nổi bật.

Tử Cấm Thành

Bắc Kinh trở thành thủ phủ của Trung Quốc sau năm 1421 và tập hợp các công trình xây dựng được nhắc tới như một thành tựu nổi bật với tên gọi Tử Cấm Thành. Bao quanh sân chính bên trong và các khoảnh sân nhỏ hơn là lối đi, hành lang, sân thượng và cửa ngõ tráng lệ. Tường và đá hoa trắng đối diện với mái vòm tráng men, ngói điểm màu sắc còn các đồ vật bằng gỗ được tô màu, sơn mài và mạ vàng nhằm tạo hiệu ứng giàu có sang trọng. Có tiếng trong quần thể tòa nhà là Đàn thờ Trời, cấu trúc hình tròn ở trên bệ có ba phần được bao quanh bởi phần mái 3 tầng được phủ bởi lớp ngói sơn bóng loáng màu xanh da trời.

Tử Cấm Thành đồ sộ cả về quy mô lẫn kiến trúc (Ảnh: P.A.B)

Phong cách hiện đại tân thời

Từ cuối thế kỷ XIX, người Hoa đã đưa phong cách kiến trúc phương Tây du nhập vào Trung Quốc. Chịu sự quản chế của bộ luật Cộng sản, người Hoa mô phỏng công trình kiến trúc hiện đại Xô viết. Xu hướng hiện đại mang tính quy mô lớn, hữu dụng  và chỉ có các chi tiết trên khung cửa sổ và cửa chính trong công trình kiến trúc mang nét truyền thống.

Nghệ thuật kiến trúc Trung Hoa nổi danh khắp thế giới và hiện nó vẫn đang xuất hiện dày đặc trên các công trình không chỉ riêng ở trong mà còn ở ngoài nước. Những kiến thức mà kientrucvietas.com đã điểm qua ở trên hứa hẹn sẽ là cẩm nang kiến trúc danh cho những quý khách có niềm đam mê, ham thích với nghệ thuật kiến trúc quốc tế.

Theo Encyclopedia